Πέμπτη 11 Νοεμβρίου 2010

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ(ΕΣΔ 211)

1 α) Η Σόνταγκ στο κεφάλαιο 7 στο βιβλίο «Παρατηρώντας τον Πόνο των Άλλων» αναφέρεται σε μια συντηρητική κριτική των εικόνων αναπτύσσοντας, με δικά της επιχειρήματα αλλά και επιχειρήματα άλλων στοχαστών. Εννοώντας ότι η συνεχής μετάδοση φρικαλέων εικόνων μας έχουν κάνει να έχουμε χάσει πια την δυνατότητα να αντιδρούμε σε οτιδήποτε ηθικό. Στην σύγχρονη εποχή όπως και σε παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι βομβαρδίζονταν καθημερινά από εικόνες φρίκης και καταστροφής. Εικόνες από πολέμους, από βασανισμούς και σκοτωμούς, παρουσιάζονταν με σκοπό να δείξουν την πραγματικότητα στους ανθρώπους οι οποίοι δεν είχαν άμεση σχέση με τον χώρο στον οποίο διαδραματίζονταν αυτές οι φρικαλεότητες. Οι άνθρωποι όμως έχουν φτάσει στο σημείου του κορεσμού. Έχουν ξεπεράσει το σημείο όπου αντιδρούσαν σε αυτά που έβλεπαν και τώρα πια τα βλέπουν χωρίς αισθήματα. Έχουν συνηθίσει τόσο πολύ σε αυτές τις εικόνες που δεν τους κινεί το ενδιαφέρον οποιαδήποτε εικόνα και αν δουν. Επίσης σύμφωνα με την Σόνταγκ λόγω της τηλεόρασης η προβολή της φρίκης και του θανάτου έχει γίνει καθημερινή βραδινή κοινοτοπία (Σόνταγκ, Παρατηρώντας τον Πόνο των Άλλων, σελ. 112). Βομβαρδιζόμαστε από εικόνες οι οποίες αντί να μας προκαλούν αηδία και θυμό απλά δεν μας ενδιαφέρουν. Η τηλεόραση, έχει φτάσει στο σημείο να δείχνει τόσες πολλές εικόνες φρίκης που οι άνθρωποι αποφεύγουν να τα βλέπουν. Έχουν βαρεθεί την συνεχή ροή αυτών των φρικαλέων εικόνων και δεν τους νοιάζει ότι και να δείχνει.
Τα ΜΜΕ μας βομβαρδίζουν με εικόνες φρίκης, καταστροφής, θανάτου είναι όμως πια αργά για να μπορούμε να αντιδράσουμε. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να έχουμε την ίδια ηθική στάση που είχαμε πριν αρχίσουν αυτές οι βάναυσες εικόνες να προβάλλονται καθημερινά και να τις θεωρούμε σαν κάτι φυσιολογικό. Σύμφωνα επίσης με την Σόνταγκ δεν γίνεται να μειωθούν οι εικόνες φρίκης και ούτε πρόκειται να υπάρξει «οικολογία των εικόνων». Και η ίδια η φρίκη δεν πρόκειται να ελαττωθεί (Σόνταγκ, Παρατηρώντας τον Πόνο των Άλλων, σελ. 113).
β) Υπάρχουν όμως και επιχειρήματα εναντίων των πιο πάνω. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι χαρακτηρίζουν την κοινωνία μας «Κοινωνία του Θεάματος». Οι οποίοι πιστεύουν ότι για να τραβήξει κάτι το ενδιαφέρον των ανθρώπων πρέπει να μετατραπεί σε θέαμα. Πρέπει να τον προβάλουν τα ΜΜΕ για να γίνει κάτι το σπουδαίο και το ενδιαφέρον. Οι άνθρωποι σήμερα είναι φιλοδοξούν να γίνουν εικόνες. Φιλοδοξούν να τους προβάλουν τα ΜΜΕ για να γίνουν διασημότητες, για να νιώσουν υπεράνω των άλλων. Δεν υπάρχει πλέον πραγματικότητα αφού το μόνο που υπάρχει σήμερα είναι οι εικόνες και άνθρωποι οι οποίοι φιλοδοξούν να γίνουν εικόνες.
Η Σόνταγκ, αν και αρχικά υποστήριζε ότι δεν υπάρχει πια πραγματικότητα, πιο μετά επισημαίνει ότι δεν πρέπει να ταυτίζουμε την πραγματικότητα με το θέαμα. Μπορεί ένα μέρος των ανθρώπων να πιστεύει ότι όλες αυτές οι εικόνες παρουσιάζονται για να δώσουν ένα θέαμα και να έχουν φτάσει στον κορεσμό μη μπορώντας να δουν την πραγματικότητα. Αλλά υπάρχουν και άνθρωποι, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι είναι παράλογο να ταυτίζεις την ζωές των ανθρώπων με το θέαμα. Είναι παράλογο να πεις ότι δεν υπάρχει πραγματικός πόνος. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν ζουν στις εύπορες κοινωνίες οι οποίοι βιώνουν καθημερινά τον πόλεμο και τις φρικαλεότητες. Αυτοί δεν θεωρούν τον πόλεμο και τις εικόνες θέαμα αλλά μια πραγματικότητα που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια τους και με κίνδυνο τη ζωή τους, σε αντίθεση με άλλους ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν ζήσει ποτέ τον πόλεμο και τον βλέπουν μέσα από τις εικόνες. Οι άνθρωποι όμως αυτοί δεν έχουν την ίδια άποψη με άλλους που έχουν ζήσει τον πόλεμο. Δεν νιώθουν τον ίδιο πόνο, δεν έχουν τα ίδια αισθήματα και τις ίδιες απόψεις. Κάθονται στο σπίτι τους με την οικογένεια τους και απλά παρακολουθούν ότι τους πλασάρουν τα Μέσα χωρίς να τους νοιάζει για τους ανθρώπους οι οποίοι εκείνη την ώρα μπορεί να κινδυνεύει η ζωή τους ή και να πεθαίνουν. Επίσης δεν πρέπει να κατατάσσουμε μαζί τους ανθρώπους που θεωρούν τις εικόνες θέαμα, αφού κάθονται συνεχώς μπροστά από μια οθόνη και παρακολουθούν συνέχεια αυτές τις εικόνες, με αυτούς που μπορεί να ζουν στις εύπορες κοινωνίες και να μην έχουν βιώσει τον πόλεμο αλλά να έχουν αισθήματα. Δεν κάθονται συνεχώς να βλέπουν αυτές τις εικόνες αλλά όταν τις βλέπουν τους προκαλούν φρίκη και νιώθουν έστω και στο ελάχιστο τον πόνο αυτών που υποφέρουν.
Όσο όμως και να πιστεύουμε ότι η πραγματικότητα δεν έχει μετατραπεί σε θέαμα, τα ΜΜΕ συνεχίζουν να κυνηγούν αυτές τις εικόνες. Υπάρχουν φωτορεπόρτερ οι οποίοι βάζουν την ζωή τους σε κίνδυνο για να τραβήξουν μια φωτογραφία. Υπάρχει ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα Μέσα που τους κάνει να έχουν σαν σκοπό τους μόνο και μόνο την προβολή. Χωρίς να τους ενδιαφέρει ο πόνος των άλλων. Ψάχνοντας μόνο να βρουν την πιο φρικαλέα φωτογραφία. Αυτήν που θα κινήσει το ενδιαφέρον περισσότερου κόσμου. Αυτήν που θα προβληθεί περισσότερο. Αυτήν που θα γίνει θέαμα.
2) Στο έργο του «κοινωνία του θεάματος» ο Γκυ Ντεμπόρ επισημαίνει ότι το θέαμα είναι κάτι από το οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Οι άνθρωποι φιλοδοξούν να γίνουν θέαμα. Τώρα, το μόνο που ενδιαφέρει τους ανθρώπους είναι πώς να γίνουν θέαμα και πώς να προβληθούν από τα μέσα. Η πραγματικότητα έχει παραιτηθεί. Δεν υπάρχει πια πραγματικότητα αφού το μόνο που υπάρχει είναι το θέαμα, μια ψεύτικη πραγματικότητα, από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει κάνεις. Οι εικόνες φαίνεται ότι κάνουν κάτι πιο πραγματικό από ότι είναι, δίνουν περισσότερη αξία σε ένα γεγονός από όση χρειάζεται, άλλα μετά από συνεχή προβολή το γεγονός αυτό γίνεται λιγότερο πραγματικό. Οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφιβάλλουν και δεν τους ενδιαφέρει ούτε αν κάτι είναι πραγματικό ούτε αν είναι ψεύτικο. Το μόνο που κάνουν είναι να γίνονται παθητικοί δέκτες και να δέχονται οτιδήποτε τους δίνεται χωρίς να θέλουν να σκεφτούν εάν κάποιος τους κοροϊδεύει και τους πλασάρει κάτι μη αληθινό. Ο πραγματικός κόσμος μετατρέπεται σε εικόνες, τις οποίες οι άνθρωποι βλέπουν καθημερινά και τις οποίες έχουν συνηθίσει σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην τους ενδιαφέρει εάν αυτό που δείχνουν είναι κάτι το φρικιαστικό ή κάτι το οποίο μπορεί να πληγώνει κάποιον άλλο. Μπορεί, για παράδειγμα, μια φωτογραφία από κάποιον να τον σκοτώνουν να μην προκαλέσει κανένα συναίσθημα σε κάποιον άγνωστο, άλλα σε κάποιο συγγενή του μπορεί να του προκαλέσει πόνο, λύπη ή ακόμη και μίσος για τον άνθρωπο που τον σκότωσε. Επίσης δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το πώς το θέαμα και οι εικόνες εμπορευματοποιούνται και μετατρέπονται σε χρήματα. Χρήματα τα οποία λίγοι έχουν και οι οποίοι προσπαθούν να ταυτίσουν την ικανοποίηση με την επιβίωση. Προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο ότι το χρήμα είναι το παν. Ότι για να μπορεί κάποιος να επιβιώσει πρέπει να νιώθει την ικανοποίηση του ότι έχει χρήματα και μπορεί να κάνει ότι θέλει.
Υπάρχουν άνθρωποι που συμφωνούν με τον Ντεμπόρ ότι η πραγματικότητα δεν υπάρχει και το μόνο που υπάρχει είναι το θέαμα και οι εικόνες. Ένας από αυτούς είναι και η Σόνταγκ η οποία συμφωνεί με τον Ντεμπόρ και αναλύει την ριζοσπαστική κριτική της νεωτερικότητας, επισημαίνοντας ότι βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από εικόνες οι οποίες μας έχουν κάνει να χάσουμε την πραγματικότητα και να ζούμε σε μια κοινωνία του θεάματος.
3) Όταν έγινε η εισβολή άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορες εικόνες φρικιαστικές οι οποίες παρουσίαζαν στρατιώτες να πυροβολούν αιχμαλώτους, μικρά παιδιά δολοφονημένα και άλλα κλαίγοντας να ψάχνουν τους γονείς τους. Παρουσίαζαν γυναίκες να προσπαθούν να βρουν τα παιδία τους ικετεύοντας. Μια συγκεκριμένη φωτογραφία η οποία μου έχει αποτυπωθεί δείχνει μια σειρά από αιχμαλώτους να γονατίζουν με τα χέρια πίσω από το κεφάλι και οι Τούρκοι να τους εκτελούν. Θα επικεντρωθώ σε αυτή την φωτογραφία και θα συμφωνήσω με την άποψη της Σόνταγκ ότι δεν πρέπει να ταυτίζουμε το θέαμα με την πραγματικότητα. Μπορεί για οποιοδήποτε ξένο, τον οποίο δεν τον ενδιαφέρει, η εικόνα αυτή να είναι απλώς ένα θέαμα. Να είναι κάτι το οποίο βλέπει καθημερινά και έχει πάψει να τον ενδιαφέρει πλέον και το θεωρεί μια ακόμη εικόνα. Μπορεί, όπως είπε και η Σόνταγκ να ελκύει κάποιον να βλέπει εικόνες φρίκης όπως τον εκλύει να βλέπει πορνογραφικές εικόνες χωρίς να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος. Για κάποιον άλλο όμως αυτό να μην είναι θέαμα. Για κάποιον ο οποίος δεν κάθεται μπροστά από την τηλεόραση όλη μέρα αυτή η φωτογραφία να απεικονίζει την πραγματικότητα. Μια σκληρή πραγματικότητα από την οποία δεν μπορούμε να ξεφύγουμε και που είναι μπροστά στα μάτια μας αλλά δεν μπορούμε να την αλλάξουμε. Μπορεί κάποιος να καταλάβει τον πόνο που νιώθουν οι συγγενείς των αιχμαλώτων βλέποντας τους να γονατίζουν μπροστά στον εχθρό και να εκτελούνται; Μπορεί κάποιος να φανταστεί ένα δικό του συγγενή σε αυτή τη θέση; Η απάντηση σε αυτά είναι πολύ πιθανόν όχι. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς το πώς νιώθει ένας συγγενής βλέποντας τους δικούς του ανθρώπους σε αυτή τη θέση. Ακόμη και εμάς, τους σημερινούς νέους, που δεν έχουμε ζήσει την εισβολή, αυτές οι εικόνες μας προκαλούν λύπη και θυμό.
Το πώς θα αντιληφθεί κάποιος μια εικόνα εξαρτάται από τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά και από το τι παρουσιάζει η φωτογραφία αυτή. Επίσης, η «ηθική μέριμνα υπονομεύεται από το αμείλικτο σφυροκόπημα εικόνων» όπως αναφέρει και η Σόνταγκ και αυτό συμβαίνει γιατί λόγω της συνεχής προβολής εικόνων, ο άνθρωπος αρχίζει να έχει ανοσία και να μην τον ενδιαφέρει εάν μια εικόνα δείχνει κάτι το φρικιαστικό ή κάτι το χαρούμενο. Χάνει την ικανότητα του να κρίνει πιο είναι το σωστό και πιο το λάθος αφού τα ΜΜΕ προβάλλουν συνεχώς την φρίκη σαν και είναι κάτι το φυσιολογικό και το συνηθισμένο. Έτσι ο άνθρωπος σταματά να κρίνει από μόνος του, αποβλακώνεται στην τηλεόραση και αποδέχεται ότι του δίνουν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Sontag Susan (2003), “Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων”
Γκυ Ντεμπόρ, “Η κοινωνία του θεάματος”

Άδεια Creative Commons
Αυτό το εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported .

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου